Ubu i Franciszka Themerson
Artystyczny Londyn znowu przypomina o Themersonach. Jedno z najważniejszych brytyjskich muzeów, Tate Britain, wydało właśnie publikację „Ubu to you”, na którą składają się prace Franciszki Themerson poświęcone dramatowi „Król Ubu” Alfreda Jarry`ego. Przy okazji prezentuje plastyczne i filmowe prace artystki, także te współtworzone z mężem, Stefanem.
Tate Britain słynie z przyznawanej co roku prestiżowej Nagrody Turnera dla artystów brytyjskich młodego i średniego pokolenia, a w swojej kolekcji posiada zarówno sztukę brytyjską jak i dzieła sztuki współczesnej z całego świata. Od niedawna ma w swoich zbiorach także obraz „Comme la vie est lente et comme l’espérance est violente” Franciszki Themerson. Przy okazji jego zakupu muzeum zorganizowało wystawę Franciszka Themerson: Walking Backward prezentujący filmy, rysunki i obrazy artystki powstałe w latach 30. i 50. XX wieku.
O Franciszce Themerson głośno w Londynie także za sprawą nowej publikacji zatytułowanej ‘Ubu to you”. To dwa tomy poświęcone jej pracom nad Królem Ubu.
Wspólna historia Franciszki i „Ubu Króla” rozpoczęła się po roku 1936, kiedy ukazało się pierwsze polskie wydanie dramatu, a o sztuce Alfreda Jarry`ego napisały Wiadomości Literackie, z którymi związani byli Themersonowie.
Dzięki nim dramat Jarry`ego mogli poznac Brytyjczycy. To w założonym przez nich wydawnictwie Gaberbochus Press, w 1951 r., wyszło pierwsze angielskie tłumaczenie sztuki (autorstwa Barbary Wright) z rysunkami Franciszki. W 1952 r. Franciszka wykonała maski z papier – mache na otwarte czytanie sztuki Jarry`ego w Londynie, a 10 lat później została autorką lalek i scenografii do inscenizacji Michaela Meschki. Szwedzki reżyser, twórca teatru lalek w Sztokholmie zachwycony ilustracjami Franciszki, odwiedził ją w londyńskiej pracowni, z nadzieją na współpracę przy spektaklu. Za scenografię do jego realizacji „Ubu Króla” Franciszka otrzymała złoty medal na Triennale Scenografii Teatralnej w Nowym Sadzie i stopień honorowego członka Union International de la Marionette za szczególne zasługi na polu teatru.
To właśnie ilustracje Franciszki do pierwszego wydania dramatu oraz zdjęcia masek znajdują się w pierwszej części najnowszej publikacji Tate Britain. Druga część zawiera projekty do komiksu Ubu.
Bo choć dobiegła końca teatralna przygoda Franciszki z „Ubu Królem”, bohater sztuki wciąż towarzyszył artystce i stał się dla niej inspiracją. W 1970 r. narysowała komiks „Ubu”. To dziewięćdziesiąt rysunków, szerokich na metr wykonanych różnymi technikami – raz gruba, raz cienką kreską, raz tuszem, a innym razem piórkiem. W Polsce komiks, wydany został po raz pierwszy w roku 2013, w związku z otwarciem wystawy „Themersonowie i awangarda” w Muzeum Sztuki w Łodzi.1
W tym samym roku, podczas czwartej edycji Festiwalu Themersonów, POKiS sprowadził ze Szwecji scenografię Franciszki Themerson do tej, jednej z najsłynniejszych na świecie inscenizacji sztuki. Przy okazji wystawy scenografii pokazaliśmy filmowy zapis spektaklu, a reżyser, Michael Meschke, był gościem festiwalu.
