W roku 1948 Themersonowie zakładają niezależną oficynę wydawniczą Gaberbocchus Press, która za cel stawia sobie publikowanie bestlookerów (termin stworzony w opozycji do bestsellerów) – książek o niezwykłej szacie graficznej i treściach bliskich wydawcom. Nazwa wydawnictwa to łacińska wersja imienia smoka Jabberwocky z „Co Alicja odkryła po drugiej stronie lustra” Lewisa Carrolla. Dyrektorem literackim wydawnictwa został Stefan, artystycznym – Franciszka.

Do redakcji Gaberbocchusa dołączyły tłumaczka Barbara Wright (1950) i malarka Gwen Barnard (1953). Themersonowie prowadzili wydawnictwo przez 31 lat i wydali 60 tytułów, a wśród nich pierwsze przekłady na język angielski „Króla Ubu” Alfreda Jarry i „Exercises in Style” Raymona Queneau, angielskie teksty Kurta Schwittersa i Raoula Hausmanna, poemat futurystyczny Anatola Sterna pt. „Europa”, „Good Citizen’s Alphabet” Bertranda Russella, dzieła C.D. Grabbe, Pol-Divesa, Camille Renault, Stevie Smitha, powieści, eseje, opowiadania Stefana Themersona, dwie publikacje Franciszki Themerson.

– Każda książka Gaberbocchusa to mała nierządnica-intelektualistka, umiejąca zrobić ci dobrze w chwilach kryzysu umysłowego. Książki Gaberbocchusa nie można pożyczyć, można ją tylko posiąść – pisał Stefan Themerson w folderze reklamowym wydawnictwa [cyt. za: J. Reichardt, Rewelacja wydawnicza, w: Świat według Themersonów. Szkice do portretu, red. Z. Majchrowski, katalog Festiwalu Świat według Themersonów, Trinum, Gdańsk 1994]

Themersonowie interesowali się typografią. Pierwszym dowodem ich pasji jest książeczka dla dzieci „Narodziny liter” z 1932 roku. Aby podkreślić rolę typografii i powiązania tekstu z obrazem, używali określenia „papier w akcji”. W Gaberbocchusie stosowali grę czcionką, jej rozmiarem i krojem, rysunkiem „rozpychającym się między literami”. Fascynowało ich pismo maszynowe – widoczne, przekreślane błędy, kształt i faktura czcionek… pismo zalewające książkę ze wszystkich stron, wyłażące z okładki, tak że nie wiadomo, skąd zacząć czytać, a wewnątrz Carrollowska zabawa z kartką „odsłoń mnie”, za którą ukrywa się niespodzianka. Działalność wydawnicza otworzyła przed nimi nowe możliwości artystyczne. Wygląd każdej książki wydanej w Gaberbocchus Press zależał od jej zawartości. Typografia, ilustracje, rodzaj papieru, format były indywidualne i wyraziste. Niektóre publikacje wydawali tylko w kilku egzemplarzach jako artefakty, nakład innych książek zwykle osiągał 1000 egzemplarzy. [za: A. Prodeus, Themersonowie. Szkice biograficzne, Czuły Barbarzyńca Press, Warszawa 2010]

W latach 1957-1959 przy Gaberbocchus Press działał Common Room – miejsce spotkań artystów, intelektualistów i naukowców, wyznawców wspólnej filozofii sztuki i nauki, o formule unikalnej i wywrotowej jak na owe czasy w Anglii, bowiem przekraczającej bariery kategoryzacji. W 1979 wydawnictwo przeniesione zostało do Amsterdamu i pod nazwą Gaberbocchus/De Harmonie prowadzone jest przez Jaco Groota.

---

Oprac. na podst. materiałów z wystawy „Świat widziany inaczej… ojciec i syn. Mieczysław i Stefan Themersonowie” przygotowanej przez Książnicę Płocką w 2011 roku w ramach festiwalu SkArPa/Festiwalu Themersonów).
Czytaj więcej:
Małgorzata Sady, Gaberbocchus Press Londyn 1948-1979, w: Gościniec Sztuki, POKiS, Płock 2011, nr 2/17 s. 74-88
Niezgoda na konformizm, czyli Gaberbocchus wczoraj i dziś – rozmowa z Małgorzatą Sady (w: Rozmowa Gościńca), w: Gościniec Sztuki, POKiS, Płock 2011, nr 2/17 s. 89-93

---

Lista publikacji Gaberbocchus Press w porządku chronologicznym:

• Stefan Themerson, Jankel Adler – an Artist seen from one of many possible angles, 1948
• Aesop,The Eagle & the Fox & The Fox & the Eagle: two semantically symmetrical versions and a revised application, (koncepcja Stefan Themerson), ilustracje Franciszka Themerson, 1949
• Hugo Manning, The Crown and The Fable, 1950
• Stefan Themerson i Barbara Wright, Mr Rouse builds his House, 1950 (angielski przekład książki Pan Tom buduje dom), ilustracje Franciszka Themerson
• Stefan Themerson, Wooff Wooff, or Who Killed Richard Wagner?, ilustracje Franciszka Themerson, 1951
• Alfred Jarry, Ubu Roi, tłumaczenie i wstęp Barbara Wright, ilustracje Franciszka Themerson, 1951
• Hugo Manning, This Room before Sunrise, 1952
• Bertrand Russell, The Good Citizen’s Alphabet, ilustracje Franciszka Themerson, 1953
• C.H. Sisson, An Asiatic Romance, 1953
• Stefan Themerson, Professor Mmaa’s Lecture, wstęp Bertrand Russell, ilustracje Franciszka Themerson, 1953
• Stefan Themerson, The Adventures of Peddy Bottom, ilustracje Franciszka Themerson, 1954
• John Conrad Russell, Abandon Spa Hot Springs, 1954, Black series no. 1
• Raymond Queneau, The Trojan Horse & At the Edge of the Forest, tłumaczenie Barbara Wright, 1954, Black series no. 2
• Franciszka Themerson, The Way it Walks, 1954, Black series no. 3
• Eugene Walter, Monkey Poems, 1954
• Christian-Dietrich Grabbe, Comedy, Satire, Irony and Deeper Meaning in 1822, rysunki i kolaże
• S. Willoughby, 1955
• Gwen Barnard, The Shapes of the River, komentarz Eugene Walter, 1955
• C.H. Sisson, Versions and Perversions of Heine, 1955, Black series no. 4
• Pol-Dives, The Song of Bright Misery/Le Poème de la Misère Claire, ilustracje Pol-Dives, przekład Barbara Wright, wstęp Stefan Themerson, 1955, Black series nos. 5-6
• Patrick Fetherston, Day Off, ilustracje Patrick Hayman, 1955, Black series no. 7
• The Gaberbocchus Independent, 1955
• Stefan Themerson, Factor T, 1956. Black series nos. 8-9 s.
• J.H. Sainmont, Camille Renault (1866-1954): world-maker, 1957, Black series no. 10
• Axel Stern, Metaphysical Reverie, 1956, Black series no. 11
• Beverly Jackson Huddleston, A Line in Time, 1957, Black series no. 12
• The First Dozen, (pierwszy tuzin książeczek z Czarnej serii w oprawie), 1958
• Raymond Queneau, Exercises in Style, przekład Barbara Wright, ilustracje i opracowanie graficzne Stefan Themerson, 1958
• Stevie Smith, Some are more human than others, 1958
• Stefan Themerson, Kurt Schwitters in England: 1940-1948, 1958
• George Buchanan, Bodily Responses, 1958
• George Buchanan, Green Seacoast, 1959
• James Laughlin, Confidential Report & other poems, 1959
• Harold Lang & Kenneth Tynan, The Quest for Corbett, ilustracje Franciszka Themerson, 1960
• Edmund Héaford, Gimani, 1961
• Eugene Walter, Singerie-Songerie, ilustracje Zev, 1961
• George Buchanan, Conversations with strangers, 1961
• Oswell Blakeston, The Night’s Moves, 1961
• Stefan Themerson, Cardinal Pölätüo, 1961
• Raoul Hausmann & Kurt Schwitters, Pin and the story of Pin, redakcja i wstęp Jasia Reichardt. 1962
• Anatol Stern, Europa, 1925, przekład Michael Horovitz i Stefan Themerson, 1962
• Bertrand Russell, History of the World in Epitome, 1962
• Franciszka i Stefan Themerson, Semantic Divertissements, 1962
• Oswell Blakeston, Fingers, ilustracje Herbert Jones, 1964
• Stefan Themerson, Bayamus and the Theatre of Semantic Poetry, 1965
• George Buchanan, Morning Papers, 1965
• Stefan Themerson, Tom Harris, 1967
• Patrick Fetherston, Three Days After Blasphemies, 1967
• Stefan Themerson, Apollinaire’s Lyrical Ideograms, 1968
• Franciszka Themerson, Traces of Living, 1969
• Stefan Themerson, Special Branch, 1972
• Stefan Themerson, St. Francis and the Wolf of Gubbio, or Brother Francis’ Lamb Chops, 1972
• Cozette de Charmoy, The True Life of Sweeney Todd, 1973
• Stefan Themerson, Logic, Labels & Flesh, 1974
• David Miller, South London Mix, 1975
• Stefan Themerson, On Semantic Poetry, 1975
• Henri Chopin, The Cosmographical Lobster, 1976
• Stefan Themerson, General Piesc, or the Case of the Forgotten Mission, 1976
• Stefan Themerson, The Urge to Create Visions, 1983
• Stefan Themerson, The Mystery of the Sardine, 1986
• Stefan Themerson, Hobson’s Island, 1988
• Nicholas Wadley (redakcja), The Drawings of Franciszka Themerson, 1991
• Stefan Themerson, Collected Poems, 1997